Blokker: festivaldorp in de jaren 1956-1966 ( door PETER SMIT, ALKMAAR )
Als ik een verhaal over de ‘geschiedenis’ van de Blokker Festivals wil schrijven, dan komen er herinneringen boven aan de indruk, die de festivals op mezelf maakten. Als schooljongen uit Blokker was ik er zó nauw bij betrokken. Duizenden veilingkisten moesten worden versjouwd voor het bouwen van podium, buffetten en zitplaatsen. Elke dag na schooltijd ging je helpen in de veilinghal en als dan de grote festivaldagen aanbraken, was je bevoorrecht, want met de deelnemerskaart mocht je overal gratis komen waar anderen voor moesten betalen.
Maar dat was pas tijdens de ‘echte’ festivals. In de allereerste jaren was ik nog te jong om mee te mogen werken. Toen hing ik aan een regenpijp van de veilinghal om toch nog iets van het beroemde Tower of Babel Orchestra te zien. Veel zal ik er overigens niet aan hebben gemist, want nu (dat was in 1975) weet niemand – zelfs organisator Ben Essing niet – zich precies meer te herinneren, wanneer dat orkest in de veilinghal speelde of wie dan wel die beroemde musici waren. Ook mijn plakboeken, die ik ijverig bijhield, laten me op dat punt in de steek.
Veel beter herinner ik me hoe ik enkele jaren later tijdens een Beierse avond als amateur-kelner met tientallen bladen bier door de veilinghal sjouwde; elk moment verwachtend, dat er nu eindelijk wel eens iemand tegen me op zou lopen. En natuurlijk vergeet ik nooit 1964 met zijn twee concerten van de Beatles. In dat jaar haalde het nietige Blokker inderdaad wereldwijde bekendheid door de komst van het in beroemdheid nog niet overtroffen Engelse pop-kwartet.
Dat was dus in 1964. Zes jaar daarvoor schreef een verslaggever van de Volkskrant onder de kop ‘Tuindersdorp Blokker wacht vol spanning op Benny Goodmans band’ over ‘de 2800 inwoners, die verbaasd en soms wat verstoord naar het festivalgebeuren keken’. Uiteraard had hij het over ‘burgemeesterszoon Ben Essing, student in de rechten’, die Blokker beroemd maakte. In bloemrijke taal wijdde hij verder uit over ‘de revolutie in een dorp dat bijna vergeten was en aan de rand van de armoede stond…’ Nou ja, er werd in die tijd wel meer onzin over Blokker geschreven!
Deze citaten uit de Volkskrant dateren uit 1958. Twee jaar daarvoor legde Ben Essing de basis voor hetgeen later uit zou groeien tot een festivalgebeuren van meer dan landelijke betekenis. In 1956 haalde Ben Essing namelijk op zondag 15 juli de Dutch Swing College Band naar de Blokkerse veilinghal ‘Op Hoop van Zegen’ en dat was toen voor het eerst een gebeurtenis van meer dan plaatselijke betekenis.
Uit heel West-Friesland kwamen 3500 jazz-enthousiastelingen bijeen voor het concert in de veilinghal en in samenwerking met de plaatselijke jeugdbeweging liep Ben Essings organisatie voor de eerste maal perfect. Het was – volgens de kranten - een avond, die jazzminnend West-Friesland nog lang zou heugen.
Ik was elf jaar en herinner me nog goed, dat iedereen over die avond praatte. Bij velen in het dorp was dat meer nieuwsgierigheid dan interesse in de swingende klanken van het orkest. Nog zie ik Ben Essing lopen: inderdaad, de bebrilde burgemeesterszoon in plusfours, de student in de rechten, die zich nerveus afvroeg of zijn evenement ten bate van de jeugdverenigingen wel zou slagen.
Bijna twintig jaar later liep diezelfde Ben Essing – niet meer nerveus? – door het Haagse Congresgebouw en zag hoe zijn prognose van zestig miljoen gulden voor de actie ‘Geven voor Leven’, ter bestrijding van jeugdkanker, ruimschoots werd gehaald. Opnieuw en nog steeds klopte Ben Essings organisatie perfect…
Benny Goodman
Terug naar het begin. Na de Dutch Swing College Band sloeg Ben Essing 1957 over, omdat de stad Hoorn toen zijn 700-jarig bestaan vierde en er dus al festiviteiten genoeg waren. Maar in 1958 maakten Blokker en Essing naam: nadat eerst tevergeefs het ballroom dansorkest van Victor Silvester was uitgenodigd, werd jazzklarinettist Benny Goodman gecontracteerd voor een concert op 15 mei.
Twee Bennen sloten een overeenkomst. Het ‘tuindersdorp’ Blokker haalde de landelijke pers. Fraaie verhalen in de kranten over ‘op het land hunner vaders moegewerkte jongelui’, die ’s avonds buffetten, garderobes, kramen en zitplaatsen van veilingkisten in elkaar timmerden. Een klas hbs-ers uit Sneek kwam op de fiets naar Blokker om Benny Goodman te horen en woorden schoten de journalisten te kort om eraan bij te dragen dat Blokker omhoog zou schieten in de vaart der volkeren! In het verhaal van de al eerder geciteerde Volkskrantverslaggever werden zelfs de aloude boerderij ‘De Barmhartige Samaritaan’ en de onovertroffen stier Adema 21 van de Woudhoeve erbij gehaald om het geheel meer overtuigingskracht te geven.
Het concert zelf werd een feestelijke jazzavond. Eerst maakte Benny Goodman een prachtige intocht langs de bloeiende appel- en perenbomen (waar zijn ze gebleven?) van Blokker en daarna genoten duizenden van zijn geroutineerde swingende klanken. Het werd een geslaagde avond, ook al vonden de critici dat de Amerikaanse jazzmusicus zijn glorietijd nu wel achter de rug had. Maar daarnaast bleef er genoeg waardering voor het concert over.
Twee maanden later was het weer raak in de veilinghal. Het Tower of Babel Jazz Orchestra gaf er zijn enige Nederlandse concert (en Europese première). Het orkest was een ‘een-maandsvlinder’, want na de wereldtournee keerden de vijftien Europese jazzmusici (met bassist Ruud Jacobs als enige Nederlander) allen weer naar hun land terug. In zijn korte bestaan sprak de band in Stan Kenton-stijl wel tot de verbeelding. Aangevoerd door een invasie van publiek uit de nog altijd jazz-minnende Zaanstreek kwamen er vierduizend mensen naar de veilinghal, die door het Babelse orkest tot een juichende massa werden opgezweept. Zowel muzikaal als organisatorisch werd het concert een succes, behalve dan voor de Nederlandse Spoorwegen, die voor een extra trein naar Blokker slechts 152 kaartjes verkochten (er was plaats voor 1800 man).
Louis Armstrong
En zo werd het dan 1959, het jaar van het eerste echte meerdaagse Blokker Festival. Vier dagen vol van ongekende gebeurtenissen in het anders zo rustige dorp. Tienduizenden schaarden zich op Hemelvaartsdag 7 mei langs de weg waarover Victor Silvester (nu kwam hij wel!) zijn intocht ging maken. In een open calèche met twee paarden ervoor reed de beroemde orkestleider naar de veilinghal. En drie dagen later was deze glans alweer verbleekt, toen de grote Louis Armstrong een nog onvergetelijker entree in bloeiend Blokker maakte.
In de veilinghal ging ‘Satchmo’ (de bijnaam van de Amerikaanse jazztrompettist) op de schouders en hij kreeg ware ovatie van de achtduizend man, die voor hem, de oude King of Jazz, waren gekomen. Een laatste ongeëvenaard eerbewijs aan de jazz, die in de volgende jaren razendsnel door de popmuziek naar het tweede plan zou worden geschoven.
Onverbiddelijk maakt de tijd geschiedenis van alles wat gebeurt. Neem Victor Silvester. Duizenden danslustigen schuifelden toen in ’59 door de veilinghal op het ‘strikt danstempo’ van zijn orkest. Het enthousiasme was zo groot dat het Engelse gezelschap een uur langer doorspeelde. Welk dansorkest in Silvesters stijl zou nu nog een volle veilinghal halen?
Welke jazzgrootheid zou nu kunnen bereiken – ook al leeft de jazz weer op – wat Louis Armstrong toen aanrichtte? Nog vorig jaar (1974) waren klinkende namen niet voldoende om de Alkmaarse veilinghal geheel te vullen met jazzliefhebbers. De tijd slaat steeds weer genadeloos toe. Zo zou enkele jaren na 1959 de toen zo bejubelde Louis Armstrong ineenschrompelen tot een oude man, die voor de tweede maal in Blokker zijn vroegere reputatie in het geheel niet meer kon waarmaken.
Maar wat gebeurde er verder nog in 1959? Een Nederlandse avond, die rustig en gezellig verliep. Met artiesten als Greetje Kauffeld, Mieke Telkamp, kwartet Tom Erich, Sacha Denissent, Rita Reys en Pim Jacobs. Verder een Beierse avond waar het bier rijkelijk stroomde bij de klanken van de Oberlander Kapelle en waar meer mensen naar toe kwamen dan Ben Essing ooit had verwacht. De stemming bereikte een rumoerig hoogtepunt, maar dat lag wel voor de hand.
Na Silvester, Nederlands amusement en Beierse pret sloot Armstrong op grandioze wijze het vierdaagse festival af. Wat hij met zijn All Stars eventueel aan pure jazz tekort kwam, maakte hij in ieder geval goed door het enorme enthousiasme, waarmee de uitpuilende veilinghal werd platgespeeld.
Dat niet iedereen even blij was met het Blokker Festival, is een ander punt. De plaatselijke horeca wilde de leveranciers aan het festijn boycotten en het gemeenteraadslid Dekker kreeg voor elkaar dat de vrijstelling van vermakelijkheidsbelasting werd ingetrokken. Daarmee kwamen de baten voor de Blokkerse jeugdverenigingen in gevaar. Maar Ben Essing ging wèl door…
Caterina Valente
Een Nederlandse avond was er tijdens het festival van 1960 niet meer bij. Ben Essing en zijn organisatie openden de vierdaagse met ’s werelds beroemdste zangeres (althans toen): Caterina Valente. De enthousiaste Italiaanse veroverde met haar schlagers binnen enkele minuten de veilinghal met 2500 festivalgangers, die twee uur lang op haar hadden gewacht. En Blokker begon al aan festivalsensaties te wennen, want er stonden veel minder mensen langs de weg om een glimp van een idool op te vangen dan een jaar eerder.
Na het ‘briljant’ genoemde optreden van Caterina op Hemelvaartsdag 26 mei beleefde Blokker de volgende dag opnieuw een feestelijke Beierse avond, die een vrolijke traditie ging worden.
Vrijdags was de hal dus voor Beierse blazers, zaterdags voor Deense. Papa Bue’s Viking Jazz Band speelde toen voor de eerste keer in Blokker. Grote geestdrift bij het jeugdige publiek, vooral geïnspireerd door Papa Bue’s eenmalige succes met zijn dixielandversie van Mozarts ‘Wiegenlied’. De jazzrecensent van het Dagblad voor West-Friesland vond de kwaliteit van het orkest niets bijzonders en voegde eraan toe dat – bijvoorbeeld – de Zaanse Micro Solisten (die tijdens het bal na afloop speelden) en nog wel een handvol andere ensembles gemakkelijk met de Viking Jazz Band zouden kunnen concurreren.
Helmut Zacharias besloot met ‘zijn zingende en swingende violen’ het festival van 1960. Nu was er een wat ouder publiek in de veilinghal, dat zich volledig liet meeslepen door Zacharias en zijn orkest. Handtekeningenjagers waren teleurgesteld: voor dit optreden had de Duitse violist en orkestleider zich omringd met Nederlandse gelegenheidsmusici, die hun Hollandse namen op programma’s en petticoats schreven.
Ben Essing kondigde aan dat hij het volgende jaar weer eens een Amerikaans orkest wilde contracteren. Het kwam er niet van, want in 1961 haalde hij opnieuw Papa Bue’s Viking Jazz Band naar Blokker. De beste publiekstrekker van het voorgaande jaar mocht de slotavond tot een succes maken.
In dat jaar begon zich al af te tekenen dat muziekfestivals steeds meer een zaak van de jongeren zouden gaan worden. Blokker opende namelijk met een ‘internationaal jeugdmuziekfestival’. Rex Gildo, Jan en Kjeld, Ping Ping, The Blue Diamonds, The Skyrockets, Anneke Grönloh en Herman van Keeken moesten de grootste namen zijn. Tja, met deze opkomst van de jeugd, al of niet getalenteerd, hadden sommige verslaggevers het toch wel moeilijk. ‘Wat fijnzinnig is, interesseert de jeugd niet. Het woord klinkt zelfs verdacht in de oren. Het zou mogelijk verband houden met artistiek.’ Met deze woorden begint één van de verslaggevers zijn verhaal. Hij gaat verder met de handige teenagermagnaten, de gangmakers van de wild opdringende horden. ‘Zij zwepen de tieners op met grove, dreunende klanken. De tieners zijn en route en niemand houdt hen tegen. Zelfs Ben Essing niet.’
Ondanks deze sombere geluiden hadden vijfduizend teenagers genoten van de artiesten van de nieuwe generatie en was de popmuziek – die toen nog niet onder die naam bestond – hard op weg de populairste muziek te worden.
Robert Stolz
Na het beat-geweld volgde in 1961 een avond met romantische Weense klanken onder leiding van de toen reeds 81-jarige operettekoning Robert Stolz. Helaas was de belangstelling voor dit optreden beduidend minder, maar het werd in ieder geval een vriendelijke avond met vriendelijke muziek en daarvoor toonden de eerder genoemde sombere verslaggevers meer waardering.
Robert Stolz, Promenadeorkest en solisten Rösl Swaiger en Justus Bonn werden een avond later opgevolgd door de heel wat luidruchtiger klanken van opnieuw een Beierse avond. Maar de tweeduizend mensen in de veilinghal hadden zelf zoveel lawaaiig plezier, dat de Edelweiss Kapelle het er tegen af moest leggen. En dat was jammer voor degenen, die met een drankje in de hand rustig van het Beierse feest hadden willen genieten.
En de laatste avond waren Papa Bue’s Vikings er weer, waarvoor toch nog tweeduizend jeugdige enthousiastelingen kwamen opdagen. Ze ontdekten dat de Denen er nog steeds hetzelfde repertoire op na hielden en nog steeds geen echte eigen klasse hadden. Maar ook dat was al eerder gezegd en geschreven.
In 1961 had het Blokker Festival eigenlijk al (tijdelijk) iets van zijn glans verloren en dat de organisatoren ook niet zeker meer wisten in welke richting ze het moesten zoeken, bleek in 1962. Er werd een slechts driedaags festival georganiseerd, waaraan een echt grote attractie ontbrak en dat verder gebaseerd was op de toch nog succes opleverende formule van het voorgaande jaar.
Er was een openingsavond met ‘heftig gitarentumult’ om met de verslaggever van het Dagblad voor West-Friesland te spreken. Deze man kreeg het trouwens erg moeilijk met dit festival van ‘de bejubelde middelmaat’. Citaat: ‘Heeft het nog zin hier aandacht aan te wijden? Wat wij gezien hebben: het slenterpubliek van alle winkelstraten in onze provincie. De beangstigend kort gerokte juffies en de leren-jasjesdragers met opgevulde schouders en kauwgum tussen de kiezen. Wat wij gehoord hebben: een enorme brok lawaai. Een menigte gitaren, die urenlang dezelfde akkoorden voortbrachten en zingende pubers met stemmen, die zich nergens in onderscheidden.’
De enige waardering in het verslag was bestemd voor Helen Shapiro, het Engelse zangeresje, dat echter ‘jammer genoeg haar heil zoekt in het oppervlakkige werk.’ Voor geïnteresseerden kan nog worden gemeld dat verder meewerkten: Jan en Kjeld (opnieuw), Cees and his Skyliners met zang van John Lamers, Herman van Keeken (opnieuw) en de Blue Diamonds (opnieuw). Er kwamen toch nog ruim 3500 bezoekers op af.
Dan in het kort de andere twee avonden: onder het motto ‘Van Strauss tot Stolz’ herhaalde Robert Stolz zijn operette-programma van 1961 in de koude veilinghal en de traditionele Beierse avond sloot de driedaagse af. Met Johnny Hoes en een Tiroler Kapelle uit Nijmegen. Het publiek had best de stemming te pakken, maar de verslaggever van het Dagblad voor West-Friesland was er niet meer bij, want de festival-organisatie wilde hem na zijn verslag over de ‘tiener-avond’ niet meer toelaten tot de veilinghal.
Nana Mouskouri
Gelukkig kon Blokker in 1963 weer echt trots zijn op z’n festival. Beroemdheden van werkelijk grote klasse traden op in de veilinghal, ook al was er na de eerste avond wel verschil van mening over de klasse van de heer Vince Taylor, een vertegenwoordiger van de ‘twist’-periode, die kortstondig bloeide in de overgangstijd van de amateuristische beatmuziek naar de professionele popmuziek.
Vince Taylor, gekleed in leer, behangen met kettingen, veranderde de veilinghal in een kokend Zuid-Amerikaans voetbalstadion. De remmen gingen los voor de ‘twisters’ en verscheidene malen moest Ben Essing het publiek tot bedaren brengen.
‘Taylor stelde zich aan als een idioot, vechtend met microfoon, kronkelend over de vloer. Logisch, dat dergelijk showwerk in extreme vorm excessen uitlokt’, konden we de volgende dag in de krant lezen. Maar de veilinghal kon wel een stootje hebben en zou bovendien in de toekomst nog heel wat meer te verduren krijgen…
Van Vince Taylor werd in latere jaren weinig meer vernomen, in tegenstelling tot een aantal vaderlandse artiesten uit het voorprogramma. Zoals het ‘sprieterige schoolmeisje’ Sandra Reemer (werd succesvol met zanger Andres), Johnny and the Cellar Rockers (Johnny was de kleine Jantje Akkerman, die een wereld-gitarist werd) en Rob de Nijs met zijn Lords (na een paar mindere jaren maakte hij een come-back voor altijd).
Echte klasse beheerste zeker de tweede avond van het festival. Drieduizend liefhebbers genoten in de veilinghal van Nana Mouskouri en Jacques Brel. Het pure talent van de Griekse zangeres, haar veelzijdigheid in vele talen, verrukte de massa. Het grandioze kunstenaarsschap van Brel liet de rillingen over de rug lopen.
Over het voorprogramma werd weinig vermeld. Toch bleven Conny van den Bosch en Gert Timmerman nog jarenlang bekend. De namen van imitator Menno Grondsma uit Bergen en zanger Piet Sybrandy uit Enkhuizen raakten eerder in de vergetelheid.
Op zaterdag 25 mei telde de veilinghal nog duizend bezoekers meer dan de voorgaande avond. Met vooral veel oudere muziekliefhebbers, aangetrokken door de komst van de Mastreechter Staar en Vera Lynn. De Engelse dame was er maar een half uurtje, waarin echter de geestdrift niet te stuiten was en zonder ‘Land of Hope and Glory’, gezongen samen met het Limburgse koor, mocht zij niet vertrekken. Evenals de Mastreechter Staar niet van het podium mocht vóór hun beroemde lied ‘De twaalf rovers’ door de veilinghal had geklonken.
De slotavond van ’63, uiteraard weer een Beierse avond, was in wezen een puur Nederlandse aangelegenheid met de Alpen Klänge Kapel uit Nijmegen en een muzikaal opwarmertje door de Volendammer harmonie Wilhelmina. Tweeduizend gezellige mensen brachten het totale bezoekersaantal op 12.000 en daarmee was het Blokker Festival weer eens volledig geslaagd.
‘Beatledorp’
Het jaar 1964 bracht Blokker wereldfaam. Niet door de ‘driedaagse’ in mei, maar enkel en alleen door die ene dag in juni: zaterdag 6 juni, de dag waarop Blokker ‘Beatledorp’ werd.
Toch was het daar aan voorafgaande programma op 7 mei ook niet gek. Cliff Richard kwam over met zijn Shadows en speelde 4500 tieners plat. Ondanks de gillende fans op de veilingkisten was iedereen het erover eens, dat Cliff een echte showman was en dat zijn Shadows lieten horen dat tienermuziek ook goed van kwaliteit kan zijn. Een opluchting dus voor vele ouderen, dat er toch nog beschaving bleek te bestaan in een tijd, waarin Stones, Beatles en andere langharigen het beeld gingen bepalen.
De driedaagse werd verder gevuld door de Zuidnederlandse Opera (met ballet) uit Maastricht, waarbij geluid en belangstelling tegenvielen, en door alweer de traditionele Beierse avond. Dit keer met Maier Hias en zijn Oberbayern Kapelle.
Zaterdag 6 juni 1964 bracht meer mensen binnen de grenzen van Blokker – en in de veilinghal – dan ooit eerder het geval was geweest. Vier Liverpoolse knapen met voorovergekamd haar lokten tienduizend tieners uit het hele land naar het festivaldorp. Nog eens duizenden mensen zochten een plaatsje in het centrum van het dorp om mee te genieten van het gebeuren rondom het festival en wellicht een glimp op te vangen van de Beatles in hun snelle limousine. Om hoofdschuddend te kijken naar al die wonderlijk uitgedoste jongelui en om verbazing te uiten over zoveel belangstelling voor vier van die Engelse schreeuwerds.
De Beatles gaven twee concerten in Blokker (in latere jaren is dat in het collectieve geheugen vaak tot slechts één optreden gereduceerd, maar het waren er echt twee). Dat het er warm toe zou gaan, was te voorspellen na de taferelen bij concerten in Kopenhagen en nadat vervolgens in Treslong-Hillegom de tv-opnamen na vier liedjes werden afgebroken vanwege teveel geestdrift in de zaal. Eigenlijk viel de belangstelling voor het middagconcert in Blokker nog wat tegen: slechts 2500 tieners, die de reis naar Blokker maakten en daar langs stalletjes met Beatlesjurken, Beatlesbroches en Beatlesposters de veilinghal binnenkwamen.
Hoewel de dranghekken al aardig onder druk kwamen te staan en hier en daar een tiener flauwviel, kon het middagconcert toch dienen als grote generale repetitie voor wat ‘s avonds ging gebeuren. Meer dan zevenduizend jongelui veranderden toen de veilinghal in een niet te geloven heksenketel. Meisjes barstten in snikken uit en gilden als bezetenen. Jongens klommen bij elkaar op de schouders of kronkelden over de vloer.
Er werd zoveel lawaai gemaakt dat veel Beatlesfans nauwelijks iets hebben kunnen horen van ’She loves you’, ‘I want to hold your hand’, ‘Long Tall Sally’ en de andere hits uit die tijd. Bovendien hadden tallozen al genoeg aan het zien van hun idolen en het uitschreeuwen van hun vreugde daarover.
Dit alles werd door de vier Beatles – omschreven als ‘kinderen met grauwe slaapgezichten’ - glimlachend bekeken. Onverstoorbaar, zonder show, speelden ze hun repertoire en de enige die zich nog wel over dergelijke taferelen verbaasde, was drummer Jimmy Nichols (ook wel Jimmy Nicol genoemd) die moest invallen voor de zieke Ringo Starr.
Organisatie, ordedienst en politiemacht wisten toch deze waanzinnige toestand binnen aanvaardbare grenzen te houden. Echte wanordelijkheden deden zich niet voor tijdens het Beatlesoptreden, dat trouwens minder dan een half uur duurde. Er waren hoogstens wat flauwgevallen of gekneusde tieners, die met minder prettige herinneringen naar huis gingen. Dat deed niets af aan het feit dat Ben Essing en zijn mensen verlicht adem konden halen, toen het zwaar beschermde kwartet weer richting vliegveld was vertrokken en de nog natrillende veilinghal – onverwoestbaar als altijd – achterbleef met bergen gescheurd papier, vertrapte drinkbekertjes en omvergegooide kisten. Zo werd Blokker als ‘Beatlesdorp’ beroemd in vele landen.
Nooit meer zouden Ben Essing en zijn mensen er in slagen om deze faam nog eens te overtreffen. In 1965 – het tiende en laatste Festivaljaar – deden de organisatoren nog wel een ultieme poging om de naam van Blokker als festivaldorp opnieuw glanzend op te poetsen. Maar de artiesten, die al het voorgaande in de veilinghal zouden kunnen overtreffen – namen als Tom Jones, Elvis Presley, Rolling Stones en Frank Sinatra werden in de die tijd genoemd - bleken voor Blokker niet haalbaar te zijn.
Het laatste festival
Toch kwam er nog een laatste Blokker Festival. Dat begon in 1965 op Tweede Paasdag 19 april met een spektakel onder de naam ‘Beat, beat in Blokker’. Het speelde zich af in het kader van de Avro-jeugddag en dus in samenwerking met de Avro-radio en –televisie. De langharige Pretty Things uit Engeland brachten de met drieduizend tieners bezette veilinghal tot een woest enthousiasme, na een voorprogramma met onder meer Edwin Rutten, de Noordhollandse Marks en de Duitse Geschwister Jacob.
Een echte bende werd het niet. Ben Essing hield de gemoederen weer in bedwang, maar het lawaai was haast niet te harden. Jongelui dansten boven op van fruitkisten gebouwde torens, krijsten en gilden voor de televisiecamera’s en klommen tot in de nokken van de veilinghal. Maar hoe de jeugd ook genoot, het geboden programma werd er niet beter door.
In vele opzichten had het tweede bezoek van Louis Armstrong aan Blokker op Hemelvaartsdag 27 mei 1965 een revanche op het voorafgaande beatlawaai moeten worden. Dit gelukte slechts gedeeltelijk. De grote jazzmeester maakte een bijna onopvallende intocht. Een schrille vertoning vergeleken bij zes jaar eerder, toen diezelfde man met zijn intocht een heel dorp – en meer dan dat – op zijn kop zette.
Er kwamen maar drieduizend mensen, die zich in de halflege veilinghal – verdeeld over twee concerten – de handen warm klapten voor de duidelijk ouder geworden Louis Armstrong. Uiteraard was de geestdrift van het publiek groot, niet alleen voor de jazzlegende, maar ook voor zangeres Jewel Brown, die voor een hoogtepunt in zijn concert zorgde.
Ondanks de voetbalcupwedstrijd Inter Milaan-Benfica op de televisie, waren er ‘s avonds toch nog meer bezoekers dan ’s middags, maar dat nam de algehele indruk van een tanende belangstelling niet weg. De verklaring moest liggen in de verandering van de tijd. Jazzmuziek verloor de strijd tegen de keihard opkomende popmuziek. Het tijdperk van de toen 64-jarige Louis Armstrong liep op zijn einde. De festivalorganisatie zag dit terug in de koele cijfers: een nadelig festivalsaldo van twintigduizend gulden.
Dit verlies werd nog voor een deel goedgemaakt op de allerlaatste festivalavond. Een Beiers feest op 29 mei 1965, die uitstekend werd bezocht en waar de Oberbayerische Trachtenkapelle Feldwies de stemming voortreffelijk op peil wist te houden.
En daarmee kwam een einde aan een serie van tien Blokker Festivals. Ben Essing zelf ging wel door en zou later nog veel van zich laten horen. Maar de veiling ‘Op Hoop van Zegen’ zonk terug in de rustigere wereld van de handel in Westfriese groenten en fruit – voor zolang dat nog zou duren.
PETER SMIT
(De originele versie van dit verhaal werd in maart 1975 geschreven voor het 42e jaarboek van het historisch genootschap ‘Oud West-Friesland’. Speciaal voor de website www.koppop.nl is in december 2007 een versie gemaakt, waarin enkele correcties en actualiseringen zijn aangebracht.)
KONINGEN IN BLOKKER
door Eric Hendriks op 05 juni '99, 00:00, bijgewerkt 17 januari '09, 23:37
Deze zondag wordt herdacht dat The Beatles 35 jaar geleden naar Blokker kwamen voor hun enige echte concert in Nederland. Maar al jaren voor hun komst deden artiesten van wereldfaam het Noord-Hollandse dorp aan. Dat was te danken aan de zoon van de burgemeester, die over de plaatselijke veilinghal kon beschikken en over gratis personeel.
TANTE AFRA'S slaapkamer is afgeladen vol nieuwsgierigen, maar wij mogen vooraan staan - kinderen in het open raam. Beneden in de dorpsstraat trekt een muziekkorps voorbij. Er zijn ruiters en dan, plotseling, zien we Louis 'Satchmo' Armstrong, koning van de jazz. Hij zit in een open boerenwagen, getrokken door zes paarden, en hij zwaait, spreidt de armen en lacht de tanden wit. 'Wat is hij zwart, hè', zegt iemand achter ons.
10 mei 1959, Blokker. Het dorp vlak bij Hoorn is geen dorp meer, maar een zee van tienduizenden mensen. Ze staan langs de weg, rijen dik, ze hollen achter de rijen langs om niks te missen of ze rijden de stoet achterna met honderden fietsen, brommers en auto's. De eerste-klasplaatsen zijn voor de bewoners en andere bevoorrechten die rustig in hun voortuinen of slaapkamers kunnen blijven en toch alles voorbij zien gaan.
Langzaam zien we Armstrong en zijn stoet verdwijnen, langs de bloeiende bomen, in de richting van veiling Op Hoop van Zegen. Daar, in de hal waar anders groente en fruit worden verhandeld, breekt een orkaan van geestdrift los als de grote trompettist binnenrijdt.
'Toejuichingen spuiten als fonteinen uit de hal omhoog', schrijft het Dagblad voor West-Friesland. 'Niemand slaat acht op de hitte, niemand wenst te capituleren voor de broeierige sfeer.' Armstrong zegt 'wonderful', doet de armen omhoog, en gaat op de schouders. Als hij het podium van groentekistjes betreedt, brult de menigte minutenlang: 'Satchmo, Satchmo.'
Het is al de tweede spectaculaire intocht in Blokker die maand. Drie dagen voor Armstrong maakt Victor Sylvester, de Britse heerser van het strakke dansritme, zijn opwachting. Dertigduizend mensen staan er langs de weg als hij in een witte calèche voorbijrijdt. 'Very interesting, indeed', luidt zijn commentaar en hij klimt op de kap van zijn rijtuig om zichtbaarder te kunnen wuiven.
Toch is er niemand die vorige maand heeft herdacht dat dit alles zich veertig jaar terug afspeelde. Deze zondag echter, is er wél een herdenking. Dan is het precies 35 jaar geleden dat The Beatles naar Blokker kwamen voor het enige afgeronde concert dat zij ooit in Nederland gaven. Er zullen sprekers zijn zondag, en muziek. En vlak bij de voormalige veilinghal - nu in gebruik bij een groothandel in levensmiddelen - zal het Beatles-monument worden onthuld, drie meter hoog, vier meter breed, voor een groot deel bestaande uit een reusachtige platenhoes van beton. Ondanks protesten van bewoners tegen het kunstwerk, hebben sponsors en overheden voldoende meegewerkt om de onthulling mogelijk te maken. Want het concert van 's werelds populairste popgroep was een belangrijke gebeurtenis, daarover is weinig verschil van mening.
Maar al vóór die gedenkwaardige dag was het Noord-Hollandse dorp van krap drieduizend inwoners jaren achtereen een trekpleister voor beroemdheden. Niet alleen Armstrong en Sylvester kwamen langs, ook Benny Goodman, Jacques Brel, Catharina Valente, Vera Lynn, Cliff Richard, enzovoort. Ze kwamen naar Op Hoop van Zegen voor het Festival Blokker. Negen van die festivals zijn er geweest, tussen 1956 en 1965, georganiseerd door Ben Essing, een slungelachtige jongeman, de zoon van de burgemeester.
Midden jaren vijftig is die jongeman lid van een groepje jongeren dat regelmatig, vooral op zondag, bijeenkomt om te discussiëren over actuele gebeurtenissen in de wereld. En over Blokker zelf: de benepenheid van de dorpspolitiek en het verzuilde verenigingsleven. 'Je had Ooster- en Westerblokker, die gaven op elkaar af', vertelt Pauline Laan-Essing. 'En hoewel Blokker overwegend katholiek was, had je ook nog tegenstellingen tussen de religies. En iedereen had zijn eigen verenigingen. Mijn broer wilde daarvan af; hij wilde vooral de jeugdverenigingen bij elkaar brengen en sterker maken.'
'Maar ja, dat kost geld, en hoe komen we daaraan, vroegen we ons af', zegt Jan Vis, destijds lid van het jongerengroepje. 'Er was geen gemeentelijke subsidie. Toen kwam Ben Essing op het idee een concert te organiseren met de Dutch Swing College Band, die toen heel populair was. Het lukte om ze te krijgen. Per auto reisden we alle kermissen in de omgeving af om reclame te maken. We klommen op de podia van de danszalen om het concert aan te kondigen. Het werd een succes.'
Dat komt ook door de formule. Ben Essings vader is in die tijd, behalve burgemeester, ook voorzitter van het veilingbestuur. Dat zijn zoon over de veilinghal kan beschikken, is in weinig tijd geregeld. Goedkoop personeel is er ook. De leden van de verenigingen die van het concert zouden profiteren, bemannen de bars, de kaartverkoop, alles. Gratis en voor niets, nou ja, voor een vrijkaartje. Van veilingkisten bouwen ze de podia en de zaalaccommodatie. Vis: 'De vlakken waar het publiek op zat, bedekten we met het ribbeltjespapier waarop kwetsbaar fruit in de kisten werd gelegd, en dat maakten we met nietjes vast. Brandgevaarlijk allemaal, zou je nu zeggen.'
De rooms-katholieke kerk is not amused over de komst van de Dutch Swing College Band. Laan-Essing: 'De deken van Hoorn sprak vanaf de preekstoel over de ''syncopische'' muziek van de band, die slecht was voor het zielenheil van de jongeren.' Die waarschuwing heeft ook een politieke kant: een deel van de geestelijkheid vreest dat het door Essings opzet zijn greep op het verenigingsleven kwijtraakt.
Maar Essing, 21 jaar en student rechten, zet door. Vijfduizend liefhebbers van traditionele jazz vullen op zondag 15 juli 1956 de veilinghal volledig. Netto winst: 4200 gulden, bestemd voor de Gemeenschap RK Jeugdbewegingen Blokker.
Dat smaakt naar meer, vinden Essing en zijn maten. Toch organiseren ze in 1957 geen festival, want Hoorn viert zijn zeshonderdjarig bestaan en er zijn al feestelijkheden genoeg in de buurt. Maar een jaar later is het goed raak: Essing contracteert voor achtduizend gulden zijn eerste internationale ster: klarinettist Benny Goodman, de koning van de swing, en zijn orkest. Voor het eerst ook maakt het dorp een intocht mee. In een 'brutaal gekleurd chroommonster' (de Volkskrant), een open auto, rijdt Goodman onder grote belangstelling naar de veiling, klarinet in de hand. Essing boekt zijn tweede succes, al zijn niet alle recensenten kapot van Goodmans spel.
In 1959 zijn ze beter te spreken over Armstrong en zijn All Stars. Het optreden van de Amerikanen - een onderdeel van hun Europese tournee - is echter maar een van de vele attracties tijdens dit eerste meerdaagse Festival Blokker. Schuifelen op Sylvesters dansmuziek is er nóg een, luisteren naar Nederlandse artiesten als Mieke Telkamp, Greetje Kauffeld en het Trio-Pim-Jacobs-met-zang-van-Rita-Reys een andere. En er is een Beierse avond met de Oberlander Kapelle en veel bier.
Die Beierse avonden worden trouwens een traditie; in 1960 is er weer een en niet de laatste. Grootste attractie in 1960 is zangeres Catharina Valente, op Hemelvaartsdag 26 mei. Dat jaar breekt Essing zijn studie af, na zijn kandidaats. Hij trouwt en helpt de Stichting Festival Blokker oprichten, waarvan hijzelf directeur/organisator wordt.
Dan al is hem duidelijk dat de muziekwereld aan het veranderen is, een ontwikkeling die het festival grote faam zal brengen, en tevens het einde. Jongeren houden steeds meer van hun eigen 'tienermuziek' en minder van jazz. Niet voor niets wordt het festival van 1961 geopend met tienersterren als Rex Gildo, Jan en Kjeld en The Blue Diamonds. De meeste van die artiesten hebben succes in Blokker en ze zijn er in 1962 weer. Echte beroemdheden ontbreken ook dat jaar, of we moeten Robert Stolz tot hen rekenen, de 82-jarige operettekoning.
Artiesten van wereldfaam zijn er pas weer in 1963, volop zelfs, al zijn de meesten geen tienersterren. Nana Mouskouri is er met haar 'prachtige gevoileerde stem' (Dagblad voor West-Friesland) en Jacques Brel, die weigert als toegift Marieke te zingen, omdat hij nooit toegiften zingt. Het meeste enthousiasme maakt Vera Lynn los - veteraan-zangeres van de Tweede Wereldoorlog -, vooral als ze haar optreden besluit met Land of Hope en Glory, gezongen met de Mastreechter Staar.
Eén grote tienerster is er wel: Vince Taylor, vorst van de twist, geheel gestoken in zwart leer. Nauwelijks is hij begonnen met zijn show, of politiemannen en andere ordebewakers raken in gevecht met jongeren die naar voren dringen. Taylor moet van de organisatoren zijn optreden onderbreken om de gemoederen tot bedaren te brengen.
Een soortgelijk optreden helpt het Festival Blokker twee jaar later mede aan zijn einde. De Pretty Things, de super-langharige popgroep uit Engeland, zwepen het publiek op en honderden veilingkistjes begeven het onder het gehos. Essing ('geteisem') heeft er genoeg van. Tot overmaat van ramp wordt het tweede optreden van Louis Armstrong in Blokker een flop: een halflege veilinghal en niks geen grote intocht. De tijden zijn definitief veranderd.
Degenen die dat op hun geweten hebben, voor een groot deel, zijn een jaar eerder langsgekomen. The Beatles, 'de pruikenjongens uit Liverpool', zoals een krant ze noemt, brengen Blokker en zijn festival eeuwige roem. B-day noemen ze in het dorp de 6de juni 1964, precies twintig jaar na de invasie in Normandië.
De dag voor 'Blokker' hebben The Beatles - omzwommen door fans - door Amsterdam gevaren, John, Paul, George en drummer Jimmy Nichol die de zieke Ringo Starr vervangt. Een optreden voor televisie wordt afgebroken wegens te veel enthousiasme bij het publiek.
Die geestdrift is er ook in Blokker. 'Meisjes barsten in snikken uit, schudden met haar hoofd, gillen als bezetenen. Jongens rukken hun hemd open en kronkelen over de vloer', schrijft het Dagblad voor West-Friesland. Maar een veilinghal kan wel wat hebben, vandaar dat The Beatles daar worden ondergebracht en niet in, pakweg, het Amsterdamse Concertgebouw.
Een grote intocht gaat niet vooraf aan de twee optredens van The Beatles in Blokker, 's middags en 's avonds, met hetzelfde programma. De Fab Four komen snel aanrijden in een auto en zijn zó voorbij. Vanaf de slootkant voor de veilinghal kunnen we nog net de achterkant van het kapsel van John en Paul ontwaren. Maar hun muziek is goed te horen buiten, alle acht songs, te beginnen met I saw her standing there, meegezongen door een duizendkoppig publiek.
Al vanaf de vroege morgen is dat toegestroomd uit het hele land. Vermoedelijk komen ze van het NS-station Hoorn, de honderden mensen die we richting Blokker zien lopen door de anders zo stille straat in het noordoosten van de stad. We hoeven alleen maar uit het raam te kijken en de nationale Beatle-mania trekt aan ons oog voorbij.
En na het avondoptreden van The Beatles zijn al die mensen er weer in die straat, op weg naar het station vermoedelijk. Het is donker geworden. B-day, de Langste Dag van Blokker, is ten einde en de jaren zestig kunnen beginnen